Miłość w Portoryko. Nowy Bad Bunny

Na okładce „DeBÍ TiRAR MáS FOToS” są dwa białe plastikowe krzesła monoblok. To symbol rodzinnych i towarzyskich spotkań – nieważne, czy stoją pod polskimi jabłoniami, czy, jak w przypadku płyty Bad Bunny’ego, na tle bananowców. To zdjęcie oraz data wydania albumu nie są przypadkowe. Projekt ukazał się 5 stycznia, w dniu Víspera de Reyes, czyli święta Trzech Króli, które Portorykańczycy zwykle celebrują w dużym gronie, z muzyką i specjalnymi potrawami. A także dwa miesiące po listopadowych wyborach, które zwiększyły nadzieje mieszkańców na uniezależnienie się Portoryka od Stanów Zjednoczonych ze względu na zmieniające się nastroje społeczne. Wyspa ma długą historię kolonialną. Choć w 1952 roku oficjalnie stała się Wolnym Państwem Stowarzyszonym, pozostaje zależna od Stanów.

Projekt „DeBÍ TiRAR MáS FOToS” znakomicie wpisał się w aktualne tematy. Dla wielu osób na świecie będzie płytą 2025 roku. Dla mnie też. Bo mimo że szósty album Bad Bunny’ego jest pełen lokalnych kontekstów, może rezonować z odbiorcami niezależnie od ich pochodzenia.

Albumowi towarzyszy krótkometrażowy film dostępny na YouTubie, wyreżyserowany przez samego Bad Bunny’ego. Przy pracy nad nim pomógł mu zdobywca Emmy, Arí Maniel Cruz, oraz studio z portorykańskimi korzeniami, które stworzyło animowaną maskotkę albumu. To żaba Concho, inspirowana zagrożoną wyginięciem portorykańską ropuchą czubatą. Główny bohater produkcji, w którego wcielił się pochodzący z wyspy słynny aktor Jacobo Morales, został z kolei wysiedlony z rodzinnych stron przez postępującą gentryfikację. W filmie wygrzebuje z ziemi pudełko ze zdjęciami. Mówi przy tym do swojego towarzysza, że żałuje, że nie robił ich kiedyś więcej i nie doceniał bardziej codzienności. Następnie udaje się po coś do jedzenia, a podczas spaceru orientuje się, że okolica wygląda zupełnie inaczej niż zwykle, bardziej amerykańsko. Na ulicach słychać muzykę rockową i country, a menu w pobliskiej piekarni jest inne. Gdy wraz z Concho siada na werandzie, nagle przejeżdża samochód, z którego wybrzmiewa reggaeton. Morales mówi, że tęskni za tego rodzaju dźwiękami z sąsiedztwa, a jego przyjaciel pyta: dlaczego w takim razie sam nie pojeździsz, słuchając głośno lokalnej muzyki jak dawniej?

Reklama

Pełen easter eggów film, podobnie jak cały album, jest przestrogą przed amerykanizacją lokalnej tożsamości wyspy oraz związanymi z tym wysiedleniami, a jednocześnie hołdem dla miejscowej kultury i bliskich artysty. W 2023 roku Bad Bunny w wywiadzie dla magazynu „Time” powiedział: „Być może świat mnie słucha i o mnie mówi, ale w rodzinnym domu wszystko jest takie samo. Nic się nie zmieniło. To piękne, że mogę tam pojechać, a oni wciąż patrzą na mnie jak na Benito, jak na syna”. Muzyk, który na co dzień mieszka w Los Angeles, był wówczas niedługo przed wydaniem poprzedniego, piątego albumu, bardziej skupionego na międzynarodowym odbiorcy „Nadie Sabe Lo Que Va a Pasar Mañana”. Znajdował się u szczytu kariery i kolejny rok z rzędu był trzecim najczęściej słuchanym artystą na Spotify. Teraz, w 2025 roku, wraca do swoich korzeni, by – jak powiedział – „pokazać światu, kim jest Benito Antonio i jakie jest Portoryko”. 

„Jestem prawdziwą osobą, Portorykańczykiem, który ma 30 lat, i przez całą moją karierę, bez względu na to, jaką pozycję zajmuję, to właśnie nim jestem i o tym jest moja muzyka” – stwierdził w rozmowie z „Rolling Stone”. W dużym stopniu to dokładnie takie podejście oraz zaangażowanie w tematy bliskie jego słuchaczom uczyniły Bad Bunny’ego ikoną i promotorem szerokopojętej muzyki latynoskiej (do której zalicza się wiele różnych gatunków, a nawet języków). Artysta od początku swojej kariery otwarcie wypowiada się na tematy polityczne i społeczne. Natomiast jego utwory mogą służyć jako punkty wyjścia do dyskusji na temat portorykańskiej kultury i polityki – istnieje nawet strona, na której można znaleźć linki do wielu artykułów i materiałów poświęconych kwestiom bliskim artyście! Niesamowite jest to, że Bad Bunny osiągnął tak duży sukces, śpiewając i rapując przede wszystkim po hiszpańsku. Jest nie tylko świetnym tekściarzem, ale potrafi także znaleźć idealny balans między treścią utworu a jego przebojowością. Przy tym unowocześnia, a nawet queeruje zmaskulinizowany reggaeton. Zarówno w utworach, jak chociażby w „YO PERREO SOLA” z albumu „YHLQMDLG” (2020), jak i w zabiegach marketingowych. Jako pierwszy mężczyzna pojawił się na przykład na okładce „Playboya” (nie licząc jego założyciela Hugh Hefnera), wówczas od kilku lat redefiniującego pojęcie męskości. W okładkowym materiale opowiadał m.in. o wspieraniu społeczności LGBTQ+.

„Jesteś jak dziury na drogach w Portoryko, dlatego cię unikam”

We wspomnianym wywiadzie dziennikarze „Time” zauważają: „Bad Bunny jest prawdopodobnie pierwszym na świecie artystą reverse crossover, którego sukces wynika z odmowy podporządkowania się głównemu nurtowi. Jego uparta oryginalność, niezależność i zaciekła lokalność sprawiły, że stał się radykalnie nowym rodzajem globalnej gwiazdy popu, wytyczając ścieżki do sukcesu, które całkowicie omijają nowojorskich i hollywoodzkich strażników przemysłu”. Muzyk swoją karierę rozpoczynał dekadę temu, publikując swoje pierwsze trapowe kawałki na SoundCloudzie, podobnie jak wielu amerykańskich normatywnych raperów. Szybko został zauważony przez branżę i nawiązał międzynarodowe mainstreamowe współprace – m.in. gościnnie udzielił się w singlu „I Like It” Cardi B (2018), a niedługo później nagrał „Mía” z Drake’iem. Dzięki temu miał duży wpływ na popularyzację latin trapu, muzyki około hip-hopowej, która jest fuzją regionalnych oraz globalnych uniwersalnych brzmień powstałych w erze mediów społecznościowych.

Album „DeBÍ TiRAR MáS FOToS” rozpoczyna się na nowojorskim Bronksie. Otwierający go utwór „NUEVAYoL” oddaje atmosferę chaotycznego, zróżnicowanego kulturowo miasta i tęsknotę za domem. Z kolei w „VOY A LLeVARTE PA PR” Bad Bunny śpiewa o tym, że zabierze swoją kochankę w rodzinne strony. Później przeżywa rozczarowanie, opłakuje utraconą miłość i nawiązuje romanse. Mimo że większość utworów na płycie jest o uczuciach, są one osadzone w lokalnych, czasem żartobliwie zbudowanych kontekstach. „Jesteś jak dziury na drogach w Portoryko, dlatego cię unikam” – śpiewa w „BOKeTE”. Co więcej, niektóre z piosenek możemy odczytywać dwuznacznie. W „TURiSTA” Bad Bunny opowiada o powierzchownej relacji, której celem nie było zbudowanie więzi emocjonalnej. Jednocześnie jest to metafora odwiedzających Portoryko turystów, którzy przyjeżdżają na wyspę, by dobrze się bawić, nie zwracając uwagi na jej historię i kulturę. Natomiast „DtMF” to zarówno list miłosny do rodzinnego San Juan, stolicy Portoryko, jak i wspomnienie byłej, może nieco niedocenionej miłości. „Powinienem był robić więcej zdjęć, kiedy cię miałem / Powinienem był częściej cię całować i przytulać, kiedy miałem szansę” – brzmi jego refren. Singiel stał się popularny w social mediach, gdzie ludzie zaczęli używać go jako podkładu dźwiękowego do filmików, na których są wzruszeni i dzielą się archiwalnymi nagraniami z czasu spędzonego z bliskimi.

Album jest jeszcze bardziej uniwersalny właśnie dzięki emocjom, które wywołuje. „DeBÍ TiRAR MáS FOToS” brzmi nostalgicznie. Mnie, osobie pochodzącej z Europy Środkowej, nie wydaje się smutny, nawet jeśli takie są teksty niektórych utworów. Być może dlatego, że muzyka na płycie brzmi obco w polskim kręgu kulturowym. I na pewno dlatego, że motywami przewodnimi utworów Bad Bunny’ego są zabawa i czas z bliskimi. Album zachęca, by je doceniać, a jego celem było zacieśnienie więzi między różnymi pokoleniami Portorykańczyków.

Salsa, plena, bomba, bolero…

Nad utworami z „DeBÍ TiRAR MáS FOToS”, w których słychać nagrane na żywo instrumenty, pracowali dopiero wchodzący w dorosłość uczniowie szkoły muzycznej Puerto Rico’s Libre de Música w San Juan. Natomiast gościnnie na płycie występują wyłącznie artyści pochodzący z Portoryko. To samo dotyczy reszty osób zaangażowanych w projekt. Bad Bunny przy ich pomocy połączył tradycyjne lokalne brzmienia takie jak salsa (m.in. „BAILE INoLVIDABLE”), plena (m.in. „CAFé CON RON”, „DtMF”), bomba, bolero, bachata, perreo czy muzyka jíbaro wywodząca się z portorykańskiej wsi, z klubową elektroniką, popem czy trapem. Dzięki temu piosenki na „DeBÍ TiRAR MáS FOToS” brzmią bardziej przystępnie dla młodszego lub zagranicznego słuchacza, a jednocześnie znajomo dla starszych fanów albo miejscowych. Zwrot ku tradycyjnej muzyce jest kolejną formą oporu przed kolonizacją.

„Tutaj ludzie byli zabijani za wznoszenie flagi / Dlatego noszę ją wszędzie” – w ostatnim utworze na płycie, „LA MuDANZA”, Bad Bunny dziękuje swoim rodzicom, wyraża dumę ze swojego pochodzenia i deklaruje, że nigdy nie opuści Portoryko. W kontekście jego wcześniejszej działalności brzmi to poruszająco i wiarygodnie. Płyta zasługuje na wysokie miejsce w końcoworocznych rankingach przede wszystkim ze względu na to, jak Bad Bunny wniósł tradycyjne elementy swojej kultury do mainstreamu. Ponadto projekt ma charakter edukacyjny. Utworom z płyty zamieszczonym na YouTubie towarzyszą wizualizery, na których oprócz vibującego do muzyki Bad Bunny’ego Concha znajdują się krótkie teksty poświęcone portorykańskiej kulturze, napisane przez historyka i profesora Uniwersytetu Wisconsin-Madison Jorella Meléndeza-Badillo.

Czytaj też: Poradnik przetrwania według Sharon Van Etten